Question

Ihlara Vadisi, Ulubey Kanyonu, Kurşunlu Şelalesi, Üç Güzeller ve Uçhisar peribacaları ile Muş Ovası’na ait fotoğraflar bularak bu yeryüzü şekillerinin oluşumunda etkili olan süreçleri araştırınız.

Answer 1

Ihlara Vadisi, Ulubey Kanyonu, Kurşunlu Şelalesi, Üç Güzeller ve Uçhisar peribacaları ile Muş Ovası’na ait fotoğraflar bularak bu yeryüzü şekillerinin oluşumunda etkili olan süreçler şunlardır:

• Ihlara Vadisi: Ihlara Vadisi, Aksaray ilinin Güzelyurt ilçesinde bulunan ve Melendiz Çayı’nın oluşturduğu bir kanyondur. Ihlara Vadisi’nin oluşumunda etkili olan süreçler şunlardır:

  • Tektonik hareketler: Ihlara Vadisi, Hasandağı volkanının püskürmesi sonucunda oluşan lavların soğumasıyla meydana gelen çatlaklarda tektonik hareketlerin etkisiyle çöküntüler oluşmasıyla başlar.
  • Volkanik faaliyetler: Hasandağı volkanının püskürmesiyle çevreye yayılan lavlar, vadinin tabanını ve yamaçlarını kaplayarak tüf adı verilen yumuşak bir kayaç türünü oluşturur.
  • Akarsu aşındırması: Melendiz Çayı, vadi boyunca akarken tüf kayaları aşındırarak vadinin derinliğini ve genişliğini arttırır. Ayrıca vadi içinde menderesler, sirk gölleri ve şelaleler gibi çeşitli yeryüzü şekilleri oluşturur.
  • İnsan faaliyetleri: Ihlara Vadisi, Hıristiyanlığın ilk dönemlerinden itibaren bir yerleşim ve ibadet yeri olarak kullanılmıştır. Bu nedenle vadi içinde çok sayıda kaya kilisesi, manastır ve yerleşim yeri bulunmaktadır. Bu yapılar, tüf kayaların kolaylıkla oyulabilmesi sayesinde oluşturulmuştur.

• Ulubey Kanyonu: Ulubey Kanyonu, Uşak ilinin Ulubey ilçesinde bulunan ve Banaz Çayı’nın oluşturduğu bir kanyondur. Ulubey Kanyonu’nun oluşumunda etkili olan süreçler şunlardır:

  • Tektonik hareketler: Ulubey Kanyonu, Anadolu Platosu’nun güneybatısında yer alan ve tektonik hareketlerle yükselmiş olan Murat Dağı’nın güneybatısında başlar.
  • Volkanik faaliyetler: Murat Dağı’nın volkanik bir dağ olması nedeniyle kanyonun tabanında ve yamaçlarında volkanik kökenli kayaçlar bulunmaktadır. Bu kayaçlar arasında bazalt, andezit, tüf ve aglomera gibi çeşitli türler vardır.
  • Akarsu aşındırması: Banaz Çayı, kanyon boyunca akarken volkanik kayaçları aşındırarak kanyonun derinliğini ve genişliğini arttırır. Ayrıca kanyon içinde şelaleler, mağaralar ve doğal köprüler gibi çeşitli yeryüzü şekilleri oluşturur.

• Kurşunlu Şelalesi: Kurşunlu Şelalesi, Antalya ilinin Aksu ilçesinde bulunan ve Aksu Çayı’nın oluşturduğu bir şelaledir. Kurşunlu Şelalesi’nin oluşumunda etkili olan süreçler şunlardır:

  • Akarsu aşındırması: Aksu Çayı, Antalya Ovası’na doğru akarken kireçtaşı gibi çözünebilir kayaçları aşındırarak karstik bir arazi oluşturur. Bu arazide çeşitli mağaralar, dolinler ve poliyeler gibi yeryüzü şekilleri bulunur .
  • Eğim farkı: Aksu Çayı, Antalya Ovası’na yaklaştıkça eğimi artan bir yatağa girer. Bu nedenle akarsuyun hızı ve aşındırma gücü de artar. Akarsuyun yatağındaki eğim farkı nedeniyle şelale oluşur .
  • Traverten oluşumu: Aksu Çayı’nın taşıdığı kireçli sular, şelale üzerinden düştüğünde havadaki karbondioksit ile tepkimeye girerek çökelir. Bu çökelme sonucunda traverten adı verilen beyaz renkli bir kayaç türü oluşur. Traverten, şelalenin görünümünü etkiler .

• Üç Güzeller ve Uçhisar peribacaları: Üç Güzeller ve Uçhisar peribacaları, Nevşehir ilinin Ürgüp ve Uçhisar ilçelerinde bulunan ve volkanik tüf kayaların aşınması sonucu oluşan yeryüzü şekilleridir. Üç Güzeller ve Uçhisar peribacalarının oluşumunda etkili olan süreçler şunlardır:

  • Volkanik faaliyetler: Üç Güzeller ve Uçhisar peribacaları, Erciyes, Hasandağı ve Melendiz Dağı gibi volkanların püskürmesi sonucunda çevreye yayılan lavların soğumasıyla meydana gelen tüf kayaların üzerinde bulunmaktadır. Tüf kayalar, yumuşak ve kolay aşınabilen bir kayaç türüdür .
  • Rüzgar ve yağmur aşındırması: Tüf kayaların üzerinde bulunan bazalt gibi sert kayaçlar, rüzgar ve yağmurun etkisiyle aşınarak parçalanır. Bu parçalanma sonucunda tüf kayalar ortaya çıkar. Tüf kayalar da rüzgar ve yağmurun etkisiyle daha fazla aşınarak çeşitli şekiller alır .
  • İnsan faaliyetleri: Üç Güzeller ve Uçhisar peribacaları, tarihsel süreçte insanların yerleşim, ibadet ve savunma amaçlı olarak kullandıkları yapılar barındırmaktadır. Bu yapılar, tüf kayaların kolaylıkla oyulabilmesi sayesinde oluşturulmuştur .

• Muş Ovası: Muş Ovası, Muş ilinin merkezinde bulunan ve Murat Nehri’nin oluşturduğu bir ovadır. Muş Ovası’nın oluşumunda etkili olan süreçler şunlardır:

• Tektonik hareketler: Muş Ovası, Doğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan ve tektonik hareketlerle yükselmiş olan dağların arasında kalan bir çöküntü alanıdır. Bu çöküntü alanının tabanında alüvyonlar birikerek ovanın zeminini oluşturur .
• Akarsu aşındırması ve biriktirmesi: Muş Ovası’nın en önemli akarsuyu Murat Nehri’dir. Murat Nehri, ovanın kuzeyinden güneyine doğru akarken hem ovanın zeminini aşındırarak derinleştirir hem de taşıdığı alüvyonları ovanın güneyindeki çıkış noktasında biriktirerek delta oluşumuna katkıda bulunur .
• İnsan faaliyetleri: Muş Ovası, tarihsel süreçte çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapmış ve tarım, hayvancılık, ticaret gibi faaliyetlerde bulunmuştur. Bu faaliyetler, ovanın ekonomik, sosyal ve kültürel yapısını etkilemiştir .