Question

Eşeysiz üreme çeşitleri ve özellikleri hakkında bilgi veriniz.

Answer 1

Eşeysiz üreme, tek bir canlıdan, döllenme oluşmadan yeni bir canlı üremesidir. Eşeysiz üreme sonucunda oluşan canlılar, ana canlının genetik olarak aynısıdır. Eşeysiz üreme, tek hücreli canlılarda ve bazı çok hücreli canlılarda görülür. 

Eşeysiz üremenin çeşitleri şunlardır:

Bölünerek Üreme

• Tek hücreli canlılarda (bakteri, amip, öglena gibi) görülen bir üreme çeşididir.
• Ana hücrenin basitçe ikiye bölünerek iki yeni hücre oluşturmasıdır.
• Oluşan iki hücre de genetik olarak birbirinin aynısıdır.

Tomurcuklanma

• Tek hücreli canlılarda (bira mayası gibi) ve bazı çok hücreli canlılarda (hidra, mercan, medüz gibi) görülen bir üreme çeşididir.
• Ana canlının üzerinde bir çıkıntı oluşmasıyla, ana canlının benzeri bir döl oluşturmasıdır.
• Tomurcuk ana canlıdan kopana kadar ona bağlı bir şekilde büyür.
• Tomurcuk ana canlıdan ayrılarak tek başına yaşayabilir ya da üzerinde bulunduğu canlı ile de yaşamını sürdürür.

Sporla Üreme

• Çoğu çok hücreli canlı yaşam döngülerinde spor üretmelerine sporogenez denir.
• Hayvanlar ve bazı protistalarda mayoz hemen döllenme tarafından izlendiğinden spor oluşumu gözlenmez.
• Bitkiler ve çoğu algde görülen mayoz ile gametten ziyade haploit (n) kromozomlu sporlar oluşur.
• Bu sporlar döllenme olmadan çok hücreli bireyler haline gelir.
• Bu canlılar mitozla yeni gametler oluşturabilir.
• Eşeyli üremeyi döllenme ile tanımladığımız için sporla üremeye, ne kadar mayozla oluşup kromozom sayısında bir yarıya inme olsa da, eşeyli üreme demiyoruz.
• Bitkilerin yaşam döngüsünde çoğalma için sporla üreme ve eşeyli üremenin bir arada bulunması gereklidir.

Vejetatif Üreme

• Bitkilerde tohum, mayoz, spor ya da döllenme olmadan görülen çoğalma biçimidir.
• Çelik, yumru, rizom, sürünücü gövde gibi bitki kısımlarından yeni bir bitki üretilmesidir.
• Kalıtsal özelliklere sahip canlılar ile ata canlı üreme elde edilmektedir.

Rejenerasyon

• Hayvanlarda hücre yenilenmesini sağlayan rejenerasyon olayı bazı türlerde yeni canlı oluşmasını sağladığı için eşeysiz üreme olarak kabul edilir.
• Planarya, deniz yıldızı, solucan gibi hayvanlar vücut parçalarını kaybettiklerinde bu parçaların yerine yenilerini yapabilirler.
• Bazı hayvanlar ise vücut parçalarını bilinçli olarak kopararak yeni bireyler oluşturabilirler. Örneğin, deniz anası, mercan, sünger gibi hayvanlar.