Question

Fosillere kayaçlar, deniz dipleri, ağaç reçineleri veya buzullarda rastlayabiliriz. Acaba fosiller nasıl oluşur?

Answer 1

Fosiller, geçmişte yaşamış canlıların kalıntı veya izleridir. Fosillerin oluşması için ölen canlıların üzerinin hızlı bir şekilde kum, çamur, reçine veya buz gibi maddelerle kaplanması ve bozulmadan korunması gerekir. Bu şekilde canlıların sert kısımları (kemik, kabuk, diş vb.) zamanla taşlaşarak fosilleşir. Bazen de canlıların yumuşak kısımları (et, deri, tüy vb.) karbonlaşarak fosilleşir. Fosilleşme süreci çok uzun yıllar alabilir ve bazı özel koşullar gerektirir.

Fosillerin oluştuğu ortamlar çeşitlilik gösterir. Genellikle deniz tabanı, göl yatağı, bataklık, volkanik alan, buzul ve orman gibi yerlerde fosil oluşumu daha fazla görülür. Fosillerin bulunduğu ortamların özellikleri, fosillerin türü ve şekli üzerinde etkilidir. 

Örneğin:

• Kayaçlarda fosil oluşumu: Kayaçlar, tortul kayaçlar, magmatik kayaçlar ve metamorfik kayaçlar olmak üzere üç gruba ayrılır. Fosiller genellikle tortul kayaçlarda bulunur. Çünkü tortul kayaçlar, canlı kalıntılarının üzerini örten ve onları koruyan katmanlardan oluşur. Magmatik ve metamorfik kayaçlarda ise fosil bulunması çok nadirdir. Çünkü bu kayaçlar yüksek sıcaklık ve basınca maruz kalır ve canlı kalıntılarını yok eder.
• Deniz diplerinde fosil oluşumu: Deniz dipleri, fosil oluşumu için en uygun ortamlardan biridir. Çünkü deniz diplerinde sürekli olarak sedimanter malzeme birikir ve ölen canlıları hızlı bir şekilde örter. Ayrıca deniz diplerinde oksijen seviyesi düşük olduğu için çürüme daha yavaş gerçekleşir. Deniz diplerinde bulunan fosiller genellikle deniz canlılarına aittir (balık, kabuklu, mercan vb.). Ancak bazen karada yaşayan canlıların da fosilleri deniz diplerinde bulunabilir. Örneğin dinozor fosilleri.
• Ağaç reçinelerinde fosil oluşumu: Ağaç reçineleri, ağaçların salgıladığı yapışkan bir sıvıdır. Bu sıvı bazen böcek, örümcek, bitki veya küçük hayvan gibi canlıları sararak onları içine hapseder. Reçine zamanla sertleşerek kehribar adı verilen bir maddeye dönüşür. Kehribar içindeki canlılar ise mükemmel bir şekilde korunarak fosilleşir. Kehribar içindeki fosiller çok değerli ve nadirdir.
• Buzullarda fosil oluşumu: Buzullar, çok soğuk iklim bölgelerinde karın katmanlaşarak buz haline gelmesiyle oluşur. Buzulların içine giren canlılar ise donarak korunur. Buzullarda bulunan fosiller genellikle kutup hayvanlarına aittir (mamut, penguen, kutup ayısı vb.). Ancak bazen insan veya bitki fosilleri de buzullarda bulunabilir.