Üniter devlet, yönetim gücünün merkezi hükümette toplandığı bir devlet biçimidir. Üniter devlette, merkezi hükümet tüm ülkeyi tek bir anayasa, yasa ve yönetim sistemiyle yönetir. Merkezi hükümet, bölgesel veya yerel yönetimlere belirli yetkiler devredebilir, ancak bu yetkileri geri alabilir veya değiştirebilir. Üniter devletin amacı, ülkenin bütünlüğünü, birliğini ve istikrarını sağlamaktır.
Üniter devletin özellikleri şunlardır:
-
Üniter devlette, anayasa üstün hukuk normu olarak kabul edilir ve hem merkezi hem de bölgesel veya yerel yönetimler anayasaya uymak zorundadır.
-
Üniter devlette, yasama, yürütme ve yargı yetkileri merkezi hükümet tarafından kullanılır. Bölgesel veya yerel yönetimler, merkezi hükümetin verdiği yetkiler çerçevesinde hareket eder.
-
Üniter devlette, merkezi hükümet ve bölgesel veya yerel yönetimler arasında yetki paylaşımı yoktur. Merkezi hükümet, bölgesel veya yerel yönetimlerin yetkilerini belirler, denetler ve değiştirir.
-
Üniter devlette, merkezi hükümet ve bölgesel veya yerel yönetimler arasında temsil ilişkisi kurulmaz. Merkezi hükümet, bölgesel veya yerel yönetimleri atar veya seçtirir ve bunlara karşı sorumludur.
-
Üniter devlette, merkezi hükümet tüm ülkeye eşit şekilde hizmet götürmeye çalışır. Bölgesel veya yerel farklılıklar göz ardı edilir veya bastırılır.
Üniter devlet örnekleri şunlardır:
-
Fransa: Fransa, 18 bölge ve 101 departmandan oluşan bir üniter cumhuriyettir. Her bölge ve departman kendi yasama organına ve yürütme organına sahiptir. Ancak bu organlar merkezi hükümet tarafından atanır veya denetlenir. Bölge ve departmanlar kendi iç işlerinde sınırlı bir özerkliğe sahiptir.
-
Türkiye: Türkiye, 81 ilden oluşan bir üniter cumhuriyettir. Her il kendi yasama organına (il genel meclisi) ve yürütme organına (vali) sahiptir. Ancak bu organlar merkezi hükümet tarafından seçtirilir veya atar. İller kendi iç işlerinde sınırlı bir özerkliğe sahiptir.
-
Çin: Çin, 22 eyalet, 5 özerk bölge, 4 belediye ve 2 özel idari bölgeden oluşan bir üniter cumhuriyettir. Her eyalet, özerk bölge ve belediye kendi yasama organına (halk temsilcileri kongresi) ve yürütme organına (halk hükümeti) sahiptir. Ancak bu organlar merkezi hükümet tarafından denetlenir veya yönlendirilir. Özerk bölgeler kendi iç işlerinde sınırlı bir özerkliğe sahiptir. Özel idari bölgeler ise kendi iç işlerinde geniş bir özerkliğe sahiptir.
