Paralel ve meridyen, yeryüzünün konumunu belirlemek için kullanılan hayali çizgilerdir. Paralel, yeryüzünü doğu-batı yönünde kesen ve birbirine paralel olan hayali çemberlerdir.
Paralellerin başlıca özellikleri şunlardır:
-
Başlangıç paraleli Ekvator’dur. Ekvator, en büyük paralel çemberidir ve enlemi 0°dir.
-
Paralellerin çevre uzunlukları Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe azalır. Kutup noktalarında ise paraleller bir nokta haline gelir.
-
Paralellerin birer derecelik aralıklarla çizildiği varsayılır. 90’ı Kuzey, 90’ı Güney yarım kürede olmak üzere toplam 180 paralel vardır.
-
Ekvator’dan uzaklaştıkça paralel dereceleri büyür. Kuzey yarım kürede kuzeye, Güney yarım kürede güneye gidildikçe artar.
-
Bir derece aralıklarla çizildiği kabul edilen ardışık iki paralel arasındaki uzaklık her yerde eşittir ve yaklaşık 111 km’dir.
-
Paraleller her yerde meridyenleri dik açılarla keserler.
Meridyen ise yeryüzünü kuzey-güney yönünde kesen ve kutup noktalarını birleştiren hayali yarım çemberlerdir.
Meridyenlerin başlıca özellikleri şunlardır:
-
Başlangıç meridyeni (0°), İngiltere’nin başkenti Londra yakınlarındaki Greenwich kasabasında bulunan Kraliyet Gözlemevi’nden geçer.
-
Meridyenlerin uzunlukları eşittir. Ekvator’da meridyenler arasında 111 km mesafe vardır. Ancak bu mesafe kutuplara gidildikçe azalır ve kutup noktalarında sıfıra iner.
-
Meridyenlerin birer derecelik aralıklarla çizildiği varsayılır. 180’i Batı, 180’i Doğu Yarım Küre’de olmak üzere toplam 360 meridyen vardır.
-
Başlangıç meridyeninden uzaklaştıkça meridyen dereceleri büyür. Doğu Yarım Küre’de doğuya, Batı Yarım Küre’de batıya gidildikçe artar.
-
İki meridyen arasındaki yerel saat farkı 4 dakikadır. Bu nedenle zaman dilimleri oluşur.
-
Bir meridyen yarı dairesinin tam daire yapan yarı daireye o meridyenin antimeridyeni denir.
Paralel ve meridyen, coğrafya biliminin temel kavramlarıdır. Yeryüzündeki herhangi bir noktanın konumunu belirtmek için enlem ve boylam değerleri kullanılır. Enlem değeri, o noktanın hangi paralele yakın olduğunu; boylam değeri ise o noktanın hangi meridyene yakın olduğunu gösterir.
