Question

12. Sınıf Biyoloji Ders Kitabı Sayfa 172 Cevapları - Meb Yayınları

Answer 1

1. Yaptığınız deneye göre bitkilerde su ve mineral taşınmasında en etkili mekanizma hangisidir?

Cevap:

Bitkilerde su ve mineral taşınmasında en etkili mekanizma, kohezyon gerilim teorisidir. Bu teoriye göre, su molekülleri arasındaki kohezyon kuvveti ve su molekülleri ile ksilem boruları arasındaki adhezyon kuvveti, suyun bitkinin en üst noktasına kadar çekilmesini sağlar. Su molekülleri birbirine bağlı bir su sütunu oluşturur. Yapraklardaki stomalardan terleme ile kaybedilen su, su sütununda negatif basınç oluşturur. Bu negatif basınç, köklerden alınan suyun ksilem boruları boyunca yukarı doğru taşınmasına neden olur. Bu mekanizma, bitkinin boyu ne kadar uzun olursa olsun, suyun taşınmasını mümkün kılar.

Deney yapmak için, bitkinin yapraklarındaki terlemenin arttırılması veya azaltılması gerekmektedir. Böylece, suyun taşınma hızı ve miktarı ölçülebilir. Örneğin, bitkinin yapraklarını farklı sıcaklık, nem, ışık veya rüzgar koşullarına maruz bırakarak terlemenin nasıl değiştiğini gözlemleyebilirsiniz. Bitkinin gövdesine veya köküne bağlanan bir basınç ölçer ile suyun taşınma basıncını ölçebilirsiniz. Bitkinin yapraklarına veya köklerine bağlanan bir nem ölçer ile suyun taşınma miktarını ölçebilirsiniz. Bu deneylerde, terlemenin arttığı koşullarda suyun taşınma basıncının ve miktarının da arttığını görebilirsiniz. Böylece, kohezyon gerilim teorisinin geçerliliğini test edebilirsiniz.

2. Tasarladığınız deneyi arkadaşlarınızın tasarladıkları deneylerle karşılaştırınız.

Cevap:

Tasarladığım deney, bitkinin yapraklarındaki terlemenin farklı çevresel faktörlere göre nasıl değiştiğini ve bunun suyun taşınma basıncı ve miktarı üzerindeki etkisini ölçmeyi amaçlıyordu. Arkadaşlarımın tasarladıkları deneyler ise şöyleydi:

• Bir arkadaşım, bitkinin yapraklarına farklı renkli filtreler uygulayarak ışığın dalga boyunun terleme ve su taşınması üzerindeki etkisini ölçmeye çalıştı. Bu deneyde, kırmızı ve mavi ışığın terlemeyi artırdığını, yeşil ışığın ise terlemeyi azalttığını gözlemledi. Buna bağlı olarak, suyun taşınma basıncı ve miktarı da kırmızı ve mavi ışıkta artarken, yeşil ışıkta azaldı.
• Bir başka arkadaşım, bitkinin yapraklarını farklı tuz konsantrasyonlarına sahip çözeltilerle kaplayarak ozmotik basıncın terleme ve su taşınması üzerindeki etkisini ölçmeye çalıştı. Bu deneyde, tuz konsantrasyonu arttıkça terlemenin azaldığını, tuz konsantrasyonu azaldıkça terlemenin arttığını gözlemledi. Buna bağlı olarak, suyun taşınma basıncı ve miktarı da tuz konsantrasyonu arttıkça azalırken, tuz konsantrasyonu azaldıkça arttı.
• Bir diğer arkadaşım ise, bitkinin yapraklarını farklı şekillerde keserek yaprak alanının terleme ve su taşınması üzerindeki etkisini ölçmeye çalıştı. Bu deneyde, yaprak alanı azaldıkça terlemenin azaldığını, yaprak alanı arttıkça terlemenin arttığını gözlemledi. Buna bağlı olarak, suyun taşınma basıncı ve miktarı da yaprak alanı azaldıkça azalırken, yaprak alanı arttıkça arttı.

Tasarladığım deney ile arkadaşlarımın tasarladıkları deneyleri karşılaştırınca, hepsinin ortak noktasının bitkinin yapraklarındaki terlemenin suyun taşınmasını etkilediğini göstermesi olduğunu söyleyebilirim. Farklı noktalar ise, terlemeyi etkileyen çevresel faktörlerin seçimi ve ölçüm yöntemleriydi. Benim deneyimde sıcaklık, nem, ışık ve rüzgar gibi genel faktörleri seçtim. Arkadaşlarım ise daha spesifik faktörler olan ışığın dalga boyu, ozmotik basınç ve yaprak alanını seçtiler. Ölçüm yöntemleri olarak da ben basınç ölçer ve nem ölçer kullandım. Arkadaşlarım ise ağırlık ölçer, hacim ölçer veya renk değiştiren indikatörler gibi farklı araçlar kullandılar. Bu karşılaştırma sonucunda, tasarladığım deneyin avantajının daha geniş bir faktör yelpazesine sahip olması olduğunu düşünüyorum. Dezavantajı ise basınç ölçer ve nem ölçer gibi araçların hassas olması gerektiği ve hata payının yüksek olabileceği olduğunu düşünüyorum.

3. Seçtiğiniz bitkilerde yaprak sayısının azaltılması su ve mineral taşıma hızını nasıl etkiler?

Cevap:

Seçtiğiniz bitkilerde yaprak sayısının azaltılması, su ve mineral taşıma hızını azaltacaktır. Çünkü yaprak sayısı azaldıkça, bitkinin terleme miktarı da azalır. Terleme, bitkilerde suyun taşınmasında en etkili faktörlerden biridir. Terleme ile kaybedilen su, yapraklardan ksileme negatif basınç oluşturur. Bu negatif basınç, köklerden alınan suyun ksilem boruları boyunca yukarı doğru taşınmasına neden olur. Bu mekanizmada, su molekülleri arasındaki kohezyon kuvveti ve su molekülleri ile ksilem boruları arasındaki adhezyon kuvveti de rol oynar. Eğer yaprak sayısı azalırsa, terleme miktarı da azalır ve negatif basınç da düşer. Bu durumda, suyun taşınma hızı da yavaşlar. Aynı şekilde, mineral taşıma hızı da yavaşlar. Çünkü mineraller de su ile birlikte ksilem borularında taşınırlar. Su ve minerallerin taşınmasında etkili olan diğer faktörler olan kılcallık ve kök basıncı ise, terleme ve kohezyon kuvvetine göre daha düşük düzeyde etkilidir. Bu nedenle, yaprak sayısının azaltılması, su ve mineral taşıma hızını azaltan bir faktördür.

4. Seçtiğiniz bitkinin yapraklarının üst yüzeyini vazelin ile kapattığınızda bitkide su ve mineral taşıma hızı nasıl değişir?

Cevap:

Seçtiğiniz bitkinin yapraklarının üst yüzeyini vazelin ile kapattığınızda, bitkide su ve mineral taşıma hızı azalacaktır. Çünkü vazelin, yaprakların üst yüzeyinde bulunan stomaları tıkayarak terlemenin azalmasına neden olur. Stomalar, yapraklardan suyun buharlaşarak atmosfere verilmesini sağlayan gözeneklerdir. Terleme, bitkilerde suyun taşınmasında en etkili faktörlerden biridir. Terleme ile kaybedilen su, yapraklardan ksileme negatif basınç oluşturur. Bu negatif basınç, köklerden alınan suyun ksilem boruları boyunca yukarı doğru taşınmasına neden olur. Bu mekanizmada, su molekülleri arasındaki kohezyon kuvveti ve su molekülleri ile ksilem boruları arasındaki adhezyon kuvveti de rol oynar. Eğer stomalar tıkanırsa, terleme miktarı da azalır ve negatif basınç da düşer. Bu durumda, suyun taşınma hızı da yavaşlar. Aynı şekilde, mineral taşıma hızı da yavaşlar. Çünkü mineraller de su ile birlikte ksilem borularında taşınırlar. Su ve minerallerin taşınmasında etkili olan diğer faktörler olan kılcallık ve kök basıncı ise, terleme ve kohezyon kuvvetine göre daha düşük düzeyde etkilidir. Bu nedenle, yaprakların üst yüzeyini vazelin ile kaplamanın, su ve mineral taşıma hızını azaltan bir etkisi vardır.