Question

11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 68, 69, 70, 71, 72, 73 Cevapları - Ekoyay Yayınları

Answer 1

11. Sınıf Ekoyay Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 68 Cevabı

Namık Kemal’ in “Vatanın bağrına düşman dayadı hançerini / Yoğimiş kurtaracak bahtı kara maderini” beyiti ile Atatürk’ün “Vatanın bağrına düşman dayasın hançerini / Bulunur kurtaracak bahtı kara maderini” dizelerini farklı zamanlarda yaşayan iki kişinin dünya görüşleri açısından karşılaştırınız. Ortak noktaları belirleyiniz.

Cevap:

Benzerlikler şunlardır:

• Her iki şiir de vatan sevgisi ve yurt savunması temalarını işlemektedir.
• Her iki şiir de vatanın bağrına düşmanın hançerini dayadığını ifade etmektedir.
• Her iki şiir de vatanın kurtuluşu için bahtının kararmasına rağmen umutlu bir tavır sergilemektedir.
• Her iki şiir de mader (ana) kelimesini kullanarak vatan ile anne arasında bir benzetme yapmaktadır.

Farklılıklar şunlardır:

• Namık Kemal’in şiiri daha çok pasif bir duruş sergilerken, Atatürk’ün şiiri daha çok aktif bir duruş sergiler. Namık Kemal yoğimiş (yazgısı belirlenmiş) kelimesini kullanarak vatanın kaderine teslim olduğunu gösterirken, Atatürk bulunur kelimesini kullanarak vatanın kaderini değiştirmek için çaba gösterileceğini göstermektedir.
• Namık Kemal’in şiiri daha çok duygusal bir üslup kullanırken, Atatürk’ün şiiri daha çok akılcı bir üslup kullanmaktadır. Namık Kemal baht (talih) kelimesini kullanarak vatanın kurtuluşunu şansa bağlarken, Atatürk kurtaracak kelimesini kullanarak vatanın kurtuluşunu iradeye bağlamaktadır.
• Namık Kemal’in şiiri daha çok geleneksel bir şiir anlayışını yansıtırken, Atatürk’ün şiiri daha çok modern bir şiir anlayışını yansıtmaktadır. Namık Kemal aruz vezni ile yazarken, Atatürk hece vezni ile yazmaktadır. Namık Kemal Farsça kökenli kelimeler kullanırken, Atatürk Türkçe kökenli kelimeler kullanmaktadır.

“Büyük şairler, ülkeleri acı çekerken mutluluk şarkıları söyleyemezler.” sözünü sınıfınızda kısaca tartışınız.

Cevap:

Bu söz, şairlerin topluma karşı sorumlulukları ve duyarlılıkları hakkında bir görüşü ifade etmektedir. Bu görüşe göre, şairler, içinde yaşadıkları toplumun durumunu ve ihtiyaçlarını göz ardı edemezler. Toplumun acı çektiği, zorluklarla mücadele ettiği bir dönemde, şairlerin mutluluk şarkıları söylemesi, hem topluma karşı saygısızlık hem de sanatçılığa karşı vefasızlık olur. Şairler, toplumun sesi, yüreği ve vicdanı olmalıdır. Toplumun sorunlarına duyarsız kalmamalı, onlara çözüm üretmeye çalışmalıdır. Büyük şairler, toplumu ve toplumda olup bitenleri eserlerine yansıtan ve bunlara çözüm üreten kişilerdir.

11. Sınıf Ekoyay Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 71 Cevabı

1. Okuduğunuz şiirde geçen “mazlum”, “hakîr”, “şan”, “felek”, “esaret” gibi kelimelerin anlamını dizelerin bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi sözlükten kontrol ediniz.

Cevap:

Mazlum kelimesi, kendisine zulmedilmiş, haksızlığa uğramış, ezilmiş anlamına gelir. Şiirde mazlum olan kişi, zalimlerin baskısı altında yaşayan ve hakkını arayamayan biridir. Mesela şu dizede mazlum kelimesi bu anlamda kullanılmıştır:

• Mazlumun ahı yerden göğe çıkar

• Hakîr kelimesi, küçük, ehemmiyetsiz, kıymetsiz, itibarsız anlamına gelir. Şiirde hakîr olan kişi, kendisine saygı duyulmayan ve değer verilmeyen biridir. Mesela şu dizede hakîr kelimesi bu anlamda kullanılmıştır:

  • Hakîr görüp de hor muamele etme

• Şan kelimesi, ün, san, şöhret anlamına gelir. Şiirde şan sahibi olan kişi, yeteneği, sanatı ya da başarıları ile tanınan ve övülen biridir. Mesela şu dizede şan kelimesi bu anlamda kullanılmıştır:

  • Şanlı bayrağım seninle gururluyuz

• Felek kelimesi, gökyüzü, gök ve sema anlamına gelir. Şiirde felek aynı zamanda kader, baht ve talih anlamında da kullanılır. Mesela şu dizede felek kelimesi bu anlamda kullanılmıştır:

  • Felek ne zaman güler yüzümüze

• Esaret kelimesi, kölelik, tutsaklık, bağımlılık anlamına gelir. Şiirde esaret altında olan kişi, özgürlüğünden mahrum edilen ve başkasının boyunduruğu altında yaşayan biridir. Mesela şu dizede esaret kelimesi bu anlamda kullanılmıştır:

  • Esaret zincirlerini kıracağız

2. Okuduğunuz şiirde kullanılan “ejder”, “ateş”, “kavga”, “kemend”, “cellat”, “şemşir”, “hun” gibi kelimeleri, şairin yaşamıyla ve söyleyiş üslubuyla ilişkilendiriniz.

Cevap:

Bu kelimeler, savaş, mücadele, zorluk, acı, ölüm gibi olumsuz ve karanlık anlamlar taşırlar. Bu da şairin yaşamının ve şiirinin temel özelliklerinden biridir.

Şairin şiirinde sıkça kullandığı bu kelimeler, onun yaşadığı zorlukları, acıları, mücadeleleri ve özlemleri anlatır. Aynı zamanda onun milliyetçi ve yurtsever bir kişilik olduğunu da gösterir. Şairin şiirindeki bu kelimeler aynı zamanda onun söyleyiş üslubunu da belirler. Şairin üslubu güçlü, etkileyici, coşkulu ve ahenklidir. Şairin şiirindeki bu kelimelerle kurduğu imgeler ve benzetmeler de şiire derinlik ve zenginlik katar.

3. Tematik bütünlüğe sahip okuduğunuz şiirin temasını ve temanın yaşam gerçeğini yansıtması özelliklerini aşağıdaki kutucuklara yazınız.

4. Okuduğunuz şiirde Batılılaşma ile toplum hayatımıza giren kelimeleri ve kelime gruplarını belirleyiniz

Cevap: Hürriyet, esaret, ademiyet, hürriyetin sihirli yüzü 

11. Sınıf Ekoyay Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 72 Cevabı

5. Şair, hürriyet aşkını ifade etmek için şiirsel anlatımdan niçin yararlanmıştır? Açıklayınız.

Cevap:

Şair, hürriyet aşkını ifade etmek için şiirsel anlatımdan yararlanmıştır çünkü şiirsel anlatım, duygu ve düşünceleri en güçlü, en etkili ve en sanatsal biçimde aktarmaya olanak sağlar.

6. Okuduğunuz şiirde divan şiirine özgü mazmun var mıdır? Örnek veriniz.

Cevap: Var. Kemend-î can-güdâzı ejder-î kahr olsa cellâdın kullanımı divan edebiyatında can alan sevgili için kullanılırken şair burada sevgili yerine hürriyet düşüncesi için bu benzetmeyi kullanmıştır. 

Benzer bir kullanım Ne efsun-kâr imişsin âh ey dîdâr-ı hürriyet dizesinde de görülür. Sihirli olan sevgili yerine hürriyet kavramı düşünülmüştür. 

7. Hürriyet Kasidesi şiirinin nazım biçimi özelliklerini ve türünü belirleyiniz. Defterinize yazınız.

Hürriyet Kasidesi şiirinin nazım biçimi kasidedir. Kaside, divan edebiyatında çok yaygın olan bir nazım biçimidir. Kaside, genellikle bir devlet büyüğünü veya bir kavramı övmek için yazılır. Kaside, 3-5 beyitlik giriş bölümü olan nesip, asıl konunun işlendiği tehniye ve şairin kendini tanıttığı dua bölümlerinden oluşur. Kaside, aruz ölçüsüyle yazılır ve her beyitte aynı uyak ve redif kullanılır.

Hürriyet Kasidesi şiirinde şair Namık Kemal, hürriyet kavramını övmüştür. Şair, hürriyet aşkının Türk milletinin karakterinde var olduğunu ve bu aşk sayesinde bağımsızlık mücadelesi verildiğini anlatmıştır. Şair, hürriyet uğruna canını feda etmeye hazır olduğunu da ifade etmiştir.

Şiirin nazım birimi beyittir. Şiir 31 beyitten oluşmaktadır. Şiirin ölçüsü aruzdur. Şiir “mefâilün / mefâilün /mefâilün / mefâilün” kalıbıyla yazılmıştır. Şiirin uyak şeması aa / ba / ca / da… şeklindedir. Şiirde her beyitte “-ten” redifi ve “-et” kafiyesi kullanılmıştır.

8. “Ne efsunkâr imişsin ah ey didâr-ı hürriyet
Esîr-i aşkın olduk gerçi kurtulduk esâretten” beyitindeki söz sanatlarını bulunuz.

Cevap:

Bu beyitte şair, iki tane söz sanatı kullanmıştır. Bunlar:

• İstiare: Benzetmenin temel öğelerinden birinin (benzetilen ya da kendisine benzetilen) söylenmesiyle yapılan benzetmedir. Bu beyitte şair, hürriyeti “didâr” (göz nuru, sevgili) kelimesiyle istiare etmiştir. Yani şair, hürriyeti sevgiliye benzetmiştir.
• Tezat: Birbirine zıt anlamlı sözcük veya kavramların yan yana kullanılmasıdır. Bu beyitte şair, “esîr” (esir) ve “hürriyet” (özgürlük) kelimelerini tezat olarak kullanmıştır. Yani şair, esirlik ve özgürlük kavramlarını karşılaştırmıştır.

9. Şiirde ahengi sağlayan unsurları belirleyerek aşağıdaki tabloda boş bırakılan yerleri doldurunuz, ahenk unsurlarının şiire katkısını değerlendiriniz.

10. Okuduğunuz şiirde şairin Osmanlı tarihine hayranlık duyduğu beyitler hangileridir? Bunlardan yola çıkarak şairin Osmanlıya bakışını değerlendiriniz.

Biz ol nesl-î kerîm-î dûde-yî Osmâniyânız kim
Cihan-gîrâne bir Devlet çıkardık bir âşiretten

Şair bu dizelerde bir aşiret çadırından  bütün dünyaya hükmeden koca bir imparatorluk kurduklarını gururla bahsetmektedir. Çünkü Osmanlı savaşçı ve esarete boyun eğmeyecek yüce bir imparatorluktur. 

11. I. Dönem Tanzimat sanatçıları, düşüncelerini halka duyurabilmek için sade bir dil kullanmayı savunmuşlardır. Okuduğunuz şiiri bu açıdan değerlendiriniz.

Cevap: günümüze göre ağır bir dile sahipse de o dönemin koşullarına göre sade bir kullanılmaya çalışmış olan şair yine de bazı kısımlarda eski ağır ve süslü dil alışkanlığından kurtulamamıştır. 

12. Edebiyatta düşünceyi ön plana çıkarmak isteyen Namık Kemal, okuduğunuz şiirde bir sanat endişesi taşıyor mu? Şiirin son beyitinden hareketle soruyu cevaplayınız.

Cevap: Elbette taşımaktadır. Çünkü söyleyiş güzelliği de şair için önemlidir.  Anlatmak istediği konu önemli olsa da onun nasıl anlatıldığı da şair için önem arz etmektedir. 

13. Söyleyici; şiirde konuşan, şairin sesini ve söyleyişini emanet ettiği kişi veya varlıktır. Şiirin söyleyicisini bulunuz. Şiirde söyleyicinin coşkulu bir söyleyişte bulunduğu beyitleri tespit ediniz. Bunun nedenlerini sözlü olarak sınıfınızda belirtiniz.

Şiirin söyleyicisi yine şairin kendisidir. Ben dili kullanılmıştır. 

Civân-merdân-ı milletle hazer gavgaadan ey bî-dâd
Erir şemşîr-i zulmün âteş-î hûn-î hamiyyetten

Biz ol nesl-î kerîm-î dûde-yî Osmâniyânız kim
Cihan-gîrâne bir Devlet çıkardık bir âşiretten

gibi dizelerde coşkulu söyleyişe rastlamak mümkündür.

14. Okuduğunuz şiirden, günümüz demokrasi anlayışına yakın düşünceleri bulunuz.

Cevap: Hürriyet düşüncesi ve her milletin özgür bağımsız yaşama düşüncesi demokrasi düşüncesiyle uyuşan kısımlardır. 

15. “Hürriyet, adalet, eşitlik” düşüncelerinin dile getirildiği beyitleri tespit ediniz. Fransız Ihtilali’nin metne etkilerini değerlendiriniz.

Ne gam pür âteş-î hevl olsa da gavgaa-yı hürriyet
Kaçar mı merd olan bir cân için meydân-ı gayretten

Ne mümkün zulm ile bîdâd ile imhâ-yi hürriyet
Çalış idrâki kaldır muktedirsen âdemiyyetten

Fransız ihtilali dünyaya yayılan hürriyet eşitlik bağımsızlık gibi duygular bu şiirde de görülür.