Question

9. Sınıf Kimya Ders Kitabı Sayfa 149 Cevapları - Pasifik Yayınları

Answer 1

ÖĞRENDİKLERİMİZİ UYGULAYALIM

1- Otomobil servislerinde ya da bazı otomobil tamirhanelerinde “Klima gazı doldurulur.” şeklinde ilanlar görürüz. “Klima gazı” olarak nitelendirilen gaz, hangi gaz ya da gazlar olabilir?

Cevap: Klima gazı, cihazların performansına doğrudan etki eden bir maddedir. Gazın genleşme özelliği sayesinde ısı değişimi yaratır. Klimaların dış ünitesinden alınan havanın soğutularak geri verilmesinde etkin rol oynar. Klima gazı olarak nitelendirilen gaz, farklı türlerde olabilir. Önceleri araçların klimalarında R22 şeklinde kısaltılarak adlandırılan klima gazı kullanılırken, bu gazın ozon tabakasına zararlı olarak sınıflandırılmasıyla birlikte kullanımına sınırlandırma getirilmiştir. Günümüzde bu gazın yerine termal özellikleri daha iyi olan ve çevreye zararlı olmayan R410A gazı kullanılmaya başlanmıştır. R410A gazlar günümüzde yeni nesil tüm klimalarda kullanılmaktadır. Klima gazı olarak ayrıca R134A ve R600A gibi gazlar da bulunabilir.

2- Azot gazı, havadan nasıl elde edilir?

Azot gazı, havadan nasıl elde edilir sorusunun cevabını web aramalarında buldum. Azot gazı, havadan iki farklı yöntemle elde edilebilir. Bunlardan biri ayrımsal damıtma yöntemidir. Bu yöntemde havadaki azot ve oksijen gazları, kaynama noktaları farklı olduğu için sıvılaştırılıp buharlaştırılarak ayrıştırılır. Azotun kaynama noktası -196 °C, oksijenin kaynama noktası ise -183 °C’dir. Bu fark sayesinde azot kolonun üst kısmından gaz olarak, oksijen ise kolonun alt kısmından sıvı olarak elde edilir. Diğer yöntem ise azot gazını havadan ayırma yöntemidir. Bu yöntemde özel makineler kullanılır. Bu makineler ile gazların karışımı olan havanın içerisinden azot gazı direkt elde edilir.

3- Mutfak tüpünün (tüp gaz) içinde hangi gazlar vardır? Bu gazlar sıvı hâlde mi yoksa gaz hâlde midir? Neden?

Cevap: Mutfak tüpünün içinde hangi gazlar vardır sorusunun cevabını web aramalarında buldum. Mutfak tüpü genellikle pişirme ve ısıtma gibi amaçlarla kullanılan sıvılaştırılmış petrol gazına verilen isimdir. Halk arasında ‘’Tüpgaz’’ ismini alan bu ürün LPG adı verilen gaz ile doludur. LPG kokusuz, renksiz bir gazdır. Bu gazın içerisine farklı oranlarda bileşenler bulunmaktadır. Her ülkenin kendi standartlarına uygun olarak üretilen mutfak tüplerinde kullanılan bileşenlerin oranları ülkeden ülkeye göre değişiklik gösterebilir. Türkiye’de kullanılan mutfak tüplerinin içerisindeki LPG’nin bileşimi şöyledir:

• % 70 bütan
• % 30 propan
• % 0,1 etil merkaptan (kokulandırıcı)

Mutfak tüpünün içindeki gazlar sıvı hâlde midir sorusunun cevabı ise evettir. LPG sıkıştırılarak gaz durumundan sıvı durumuna geçirilmiştir. Bu sayede daha az yer kaplayan ve daha fazla enerji veren bir yakıt elde edilmiştir. Mutfak tüpündeki sıvı LPG, tüpten çıkarken basınç düşmesi nedeniyle tekrar gaz hâline dönüşür ve ocakta yanar.

4- Çakmağa gaz doldurulurken çakmak üzerinde buz taneciklerinin oluştuğu görülür.

a. Bu olayın nedeni nedir? Açıklayınız.

Cevap: Çakmağa gaz doldurulurken çakmak üzerinde buz taneciklerinin oluştuğu görülür sorusunun cevabını web aramalarında buldum. Bu olayın nedeni, Joule-Thomson etkisi olarak bilinen bir fiziksel süreçtir. Joule-Thomson etkisi, bir gazın sabit entalpi ile basıncının düşürülmesi sonucunda sıcaklığının değişmesi olayıdır. Çakmağa gaz doldurulurken, çakmak gazı tüpündeki yüksek basınçlı gaz, çakmağın içindeki düşük basınçlı alana akar. Bu akış sırasında gazın sıcaklığı düşer. Gazın sıcaklığı düştüğünde, çakmak üzerindeki nemli hava da soğur ve yoğunlaşarak buz tanecikleri oluşturur. Bu şekilde çakmak üzerinde buz oluşması gözlenir. Çakmağa gaz doldurulduğu hâlde çakmakta neden sıvı hâlde bir madde vardır sorusunun cevabı ise şöyledir: Çakmakta bulunan gaz, normal şartlarda gaz hâlindedir. Ancak çakmağın içindeki basınç arttığında, gaz sıvılaşabilir. Bu nedenle çakmakta sıvı hâlde bir madde vardır. Bu madde, çakmağın içindeki gazın sıvılaşmış hâlidir.

b. Çakmaklara gaz doldurulduğu hâlde çakmakta neden sıvı hâlde bir madde vardır?

Cevap: Bunun nedeni basınçtır. Çakmak gazı tüpündeki gaz, normal şartlarda gaz hâlindedir. Ancak çakmağın içindeki basınç arttığında, gaz sıvılaşabilir. Bu nedenle çakmakta sıvı hâlde bir madde vardır. Bu madde, çakmağın içindeki gazın sıvılaşmış hâlidir.

5- Havadan azot ve oksijen elde etmede neden damıtma yöntemi kullanılır?

Cevap: Damıtma yöntemi, havadaki azot ve oksijen gazlarını kaynama noktaları farkı ile ayrıştırmak için kullanılır. 

Havadan azot ve oksijen elde etmede damıtma yönteminin avantajları şunlardır:

• Damıtma yöntemi ile havadan yüksek saflıkta azot ve oksijen gazları elde edilebilir.
• Damıtma yöntemi ile havadaki diğer gazlar da ayrıştırılabilir. Örneğin, argon, neon, kripton gibi asal gazlar da damıtma yöntemi ile elde edilir.
• Damıtma yöntemi ile havadan sıvı azot ve sıvı oksijen de elde edilebilir. Sıvı azot ve sıvı oksijen, soğutma, muhafaza, tıp ve sanayi gibi alanlarda kullanılır.

6- Güneş rüzgârları sonucu oluşan elektrik yüklü parçacıklar, Dünya atmosferine gelerek “kuzey ışıklarını” oluşturur. Yüklü parçacıklar, iyonosferde plazma hâlindeki parçacıklarla çarpışır. Böylece, yüksek enerji yüklü parçacıklar, enerjilerinin bir kısmını ışık olarak kaybeder. Bu durum, renkli ışıklar olarak kutuplarda ya da kutuplara yakın yerlerde görünür. Bu ışığın oluşumundan O+, O2+, C+ gibi iyonlar sorumludur.

a. İyonosferde neden plazma hâlinde madde vardır?

Cevap: İyonosferde iyonlaşmış moleküller bulunduğundan plazma halinde madde mevcuttur.

b. Güneş’ten gelen yüklü parçacıkların çarpışarak enerji kaybetmesi ile plazmanın yapısı arasında nasıl bir ilişki vardır?

Cevap: İyonlaşma durumu, en az bir elektronun atom ya da molekülden ayrıldığı anlamına gelir.

Serbest elektrik yükü sayesinde plazma yüksek bir elektrik iletkenliğine kavuşur ve elektromanyetik alanlardan kolaylıkla etkilenir. Atmosferin üstünde, manyetosferde, özellikle kutuplara yakın bölgelerde görülen auroralar, güneş rüzgârından kaynaklanan yüklü parçacıklarla çarpışan oksijen atomlarının iyonize olması ile oluşurlar.

c. Kuzey ışıklarının oluşumundan neden O+, O2+, C+ gibi pozitif iyonlar sorumludur?

Cevap: Auroralar atmosferin üst katmanlarında, (80 km (50 mil) yükseklikten yukarısı), iyonize azot atomlarının elektron kazanması; ve uyarılmış (yüksek enerjili düzey) oksijen ve azot atomlarının temel enerji düzeyine dönmesi sonucu foton salınımı oluşmasıyla ortaya çıkar. Bunlar, solar rüzgâr partiküllerinin çarpışması ve yeryüzünün manyetik alan çizgileri boyunca hızlanmasıyla iyonize olmuşlardır. Bir ışık fotonunun emisyonu ya da başka bir atom ya da molekülle çarpışması sonucu yüksek enerji düzeyi düşer.