Question

Kuleli Olayı Nedir?

Answer 1

Kuleli Olayı, Osmanlı İmparatorluğu’nda gerçekleşen, Türk siyasi tarihi içinde ilk kurulan siyasi parti niteliğindeki Fedâiler Cemiyeti tarafından planlanan, 14 Eylül 1859 günü bir ihbar sonucu ortaya çıkartılan, amacı Abdülmecid’i devirip Abdülaziz’i yerine tahta geçirmek olan başarısız bir darbe girişimidir.

Kuleli Olayı’nın oluşumu şu şekilde özetlenebilir:

• Devletin yönetimini beğenmeyen bir kısım askeri erkanla, mülkiye memurları ve ulemadan bazı kişiler bir araya gelerek 1859 yılı başlarında Fedâiler Cemiyeti adı altında gizli bir cemiyet kurdular. Üyeleri arasında Hüseyin Dâim Paşa, Arnavut Câferdem Paşa, Tophâne müftüsü Bekir Efendi, Binbaşı Râsim Efendi, Ârif Bey, Şeyh Ahmed Efendi, Nasûhî Efendi gibi isimler bulunuyordu.
• Dernek, padişah Abdülmecid’i öldürerek, şeriata daha uygun bir hükûmet kurmayı amaçlıyordu. Kumanda ettiği birliklerden taraftar toplanması amacıyla propaganda yapılırken, bu gizli örgütten haberdar olan Mirliva Hasan Paşa olayı saraya ihbar etti.
• Dernek üyeleri, 14 Eylül 1859 tarihinde İstanbul’da Tophane’de Kılıç Ali Paşa Camii’nde toplantı halinde iken basıldı. Çoğu yakalanarak, Çengelköy’deki Kuleli kışlasında gözaltına alınmıştır. Soruşturma ve yargılama burada yapıldığından, olay Kuleli Vakası adıyla tarihe geçmiştir.

Kuleli Olayı’nın sonucu ise şu şekilde sıralanabilir:

• Dava sonucunda 5 idam cezası ile birlikte bir çok müebbet hapis ve sürgün cezası çıktı. Sanıklardan Cafer Dem Paşa, yargılanmaya götürülürken kendini denize atmak suretiyle intihar etmişti. Padişah Abdülmecit, çıkan idam kararlarını daha sonra müebbet hapse çevirmişti.
• Sebepleri tam olarak belirlenemeyen bu olayın planlı ve bilinçli bir hareket olup olmadığı kesinlik kazanmamıştır. Tanzimat Fermanı ile gelen yeni uygulamaların toplumun bazı kesimlerinde yarattığı memnuniyetsizlik, savaşlardan dolayı devletin malî durumunun sarsılması, toplumun yüksek tabakasında görülen batı taklitçiliğinin doğurduğu lüks yaşama özentisine duyulan tepkiler, darbe girişiminin ana sebepleri arasında gösterilmektedir.
• Kuleli Olayı, Osmanlı tarihindeki ilk darbe girişimi olarak tarihe geçmiştir.