Question

Mikroskopla yaptığınız bir inceleme sırasında yer değiştiren küçük varlıklar gördüğünüzde, bunun canlı mı, yoksa cansız mı olduğunu nasıl anlarsınız?

Answer 1

Mikroskopla yaptığınız bir inceleme sırasında yer değiştiren küçük varlıklar gördüğünüzde, bunun canlı mı, yoksa cansız mı olduğunu anlamanın birkaç yolu vardır. Canlı ve cansız ayrımı yapmak için, canlıların sahip olduğu bazı ortak özellikleri bilmek gerekir. Bu özellikler şunlardır:

• Örgütlenme: Canlılar, son derece düzenli, özelleşmiş ve koordineli bir şekilde çalışan parçalardan oluşmuş yapılara sahiptir. Tüm canlı organizmalar bir ya da daha fazla hücreden meydana gelir. Hücreler yaşamın temel birimi olarak kabul edilir.
• Büyüme: Canlılar, zaman içinde büyüyerek gelişirler. Büyüme, hücre sayısının veya hücre boyutunun artması anlamına gelir.
• Çoğalma-Üreme: Canlılar, kendilerine benzer yeni bireyler oluşturarak çoğalırlar. Çoğalma eşeyli veya eşeysiz olabilir.
• Bünyesi Olma (Metabolizma): Canlılar, enerji üretmek ve yaşamsal faaliyetlerini sürdürmek için kimyasal reaksiyonlar gerçekleştirirler. Bu reaksiyonlara metabolizma denir.
• Homeostaz (Dengeleşim): Canlılar, fiziksel açıdan iç dengelerini korumak için çeşitli mekanizmalar kullanırlar. Örneğin, vücut ısısı, kan basıncı, kan şekeri gibi faktörler belirli bir aralıkta tutulur.
• İç-Dış Uyaranlara Tepki Gösterme: Canlılar, çevrelerindeki değişikliklere veya kendi içlerindeki durumlara uygun olarak tepkiler verirler. Örneğin, ışığa göz kırpmak, acıya bağırmak, susadığında su içmek gibi.
• Ortama Uyarlanma: Canlılar, yaşadıkları ortama uyum sağlamak için zaman içinde değişiklikler gösterebilirler. Bu değişiklikler genetik düzeyde olur ve evrim olarak adlandırılır.

Bu özellikleri göz önünde bulundurarak, mikroskop altındaki küçük varlıkların canlı olup olmadığını test etmek için şu soruları sorabilirsiniz:

• Bu varlık hücreden mi oluşuyor? Hücre zarı, sitoplazma, çekirdek gibi yapıları görüyor musunuz?
• Bu varlık büyüyor mu? Boyutu veya şekli zamanla değişiyor mu?
• Bu varlık çoğalıyor mu? Kendine benzer yeni bireyler üretiyor mu?
• Bu varlık enerji alıp harcıyor mu? Besin alıyor veya atık üretiyor mu?
• Bu varlık iç dengesini koruyor mu? Sıcaklık, pH gibi faktörleri sabit tutuyor mu?
• Bu varlık uyaranlara tepki veriyor mu? Işığa, dokunuşa, kimyasala gibi etkenlere karşı hareket ediyor veya değişiyor mu?
• Bu varlık ortama uyum sağlıyor mu? Yaşadığı ortamın özelliklerine göre farklılaşıyor mu?

Bu soruların cevaplarına göre, mikroskop altındaki küçük varlıkların canlı veya cansız olduğunu belirleyebilirsiniz. Eğer bu özelliklerin hepsini veya çoğunu taşıyorlarsa, canlı olduklarını söyleyebilirsiniz. Eğer hiçbirini veya çok azını taşıyorlarsa, cansız olduklarını söyleyebilirsiniz.