Question

Türkiye, hangi gelişmeler üzerine ve hangi hukuki dayanağa göre Kıbrıs Türkleri için harekete geçmeye karar vermiştir?

Answer 1

Türkiye, Kıbrıs Türkleri için harekete geçmeye karar vermesinin temel nedeni, Kıbrıs Rumlarının ve Yunanistan’ın adada Türk varlığını yok etmeye yönelik saldırıları ve darbe girişimleriydi. Türkiye, bu kararını alırken, 1960’ta kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti’nin garantör devleti olması ve Zürih-Londra Antlaşmaları’nda yer alan müdahale hakkına dayanıyordu. Bu antlaşmalara göre, Türkiye, Yunanistan ve Birleşik Krallık, Kıbrıs Cumhuriyeti’nin bağımsızlığına, toprak bütünlüğüne ve anayasasına saygı gösterilmesini sağlamakla yükümlüydü. Ayrıca, bu devletler, adada barış ve güvenliği tehdit eden herhangi bir durumda müdahalede bulunma yetkisine sahipti. 

Türkiye'nin Kıbrıs Türkleri için harekete geçmesine yol açan gelişmeler şöyle özetlenebilir:

• 1963-1974 arası dönem: Bu dönemde Kıbrıs Rumları, 1960 Anayasasının kendilerine yeterli olmadığını ileri sürerek, adada tek taraflı bir yönetim kurmaya ve ENOSİS (Yunanistan ile birleşme) hedefine ulaşmaya çalıştılar. Bu amaçla, Kıbrıs Türklerine karşı şiddet eylemleri düzenlediler ve onları siyasi hayattan dışladılar. Kıbrıs Türkleri ise TMT (Türk Mukavemet Teşkilatı) aracılığıyla kendilerini savundular ve TAKSİM (ada ikiye bölünmesi) fikrini desteklediler. Bu süreçte binlerce insan öldü veya kayboldu.
• 15 Temmuz 1974 darbesi: Bu tarihte Yunanistan'daki askeri cunta, Kıbrıs Rum lideri Başpiskopos Makarios’u devirmek için adada bir darbe düzenledi. Darbenin amacı ENOSİS’i gerçekleştirmekti. Darbe sonucunda Makarios kaçmayı başardı ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ne başvurdu. Darbeciler ise Nikos Sampson’u yeni cumhurbaşkanı ilan ettiler. 
• 20 Temmuz 1974 müdahalesi: Türkiye, darbeyi Kıbrıs Cumhuriyetinin anayasal düzenine yönelik bir saldırı olarak değerlendirdi ve garantör devlet olarak müdahale etme hakkını kullandığını ilan etti. Türkiye, diğer garantör devletler olan Yunanistan ve Birleşik Krallık’ın da katılmasını istedi ancak bu talep kabul görmedi. Bunun üzerine Türkiye tek başına adaya askeri müdahalede bulundu. Bu müdahale sonucunda adanın kuzeyindeki Kıbrıs Türkleri kurtarıldı ve Yeşil Hat olarak bilinen sınır çizildi.