Question

30-40 yıl öncesine kadar insanlar gökyüzüne bakarak o gün meydana gelebilecek hava olaylarını tahmin ediyordu. Sizce bu tahminleri yaparken nelere dikkat etmiş olabilirler?

Answer 1

İnsanlar, gökyüzüne bakarak hava olaylarını tahmin etmek için bulutların şekillerine, renklerine, yönlerine ve yüksekliklerine dikkat ediyorlardı. Bulutlar, atmosferdeki sıcaklık, nem, basınç, rüzgar ve toz gibi faktörlere bağlı olarak farklı şekillerde ve renklerde oluşurlar. Bulutların şekilleri ve renkleri, yağış olasılığını, şiddetini ve süresini belirlemeye yardımcı olur. Örneğin, kabarık ve dikey olarak uzanan bulutlar (kümülüs ve kümülonimbus), sağanak yağış, şimşek, gök gürültüsü veya dolu gibi şiddetli hava olaylarına işaret ederken, ince ve hafif bulutlar (sirüs ve sirrokümülüs), güzel havanın devam edeceğini gösterirler. Bulutların renkleri de atmosferdeki ışık dağılımına bağlıdır. Güneş ışığı beyaz renkte olmasına rağmen, atmosferdeki moleküller tarafından mavi renge yakın dalgaboyları daha fazla saçılır. Bu nedenle gökyüzü mavi görünür. Bulutlar ise güneş ışığını yansıttıkları için beyaz görünürler. Ancak bazı bulutlar gri veya siyah görünebilirler. Bunun nedeni, bulutların kalın veya yoğun olmasıdır. Kalın bulutlar, güneş ışığının bir kısmını emer ve geri kalanını dağıtır. Bu dağıtım sonucunda bulutların alt kısımları daha az ışık alır ve daha koyu renkli görünürler.

Bulutların yönleri ve yükseklikleri de hava olaylarını tahmin etmek için önemlidir. Bulutların yönleri, rüzgarın yönünü ve hızını belirtir. Rüzgar, atmosferdeki basınç farklılıklarından kaynaklanır. Basınç farklılıkları ise sıcaklık farklılıklarından kaynaklanır. Sıcaklık farklılıkları ise mevsimlere, enlemlere ve coğrafi özelliklere bağlıdır. Rüzgarın yönü ve hızı, havanın sıcak veya soğuk olmasına, nemli veya kurak olmasına ve yağış getirmesine veya getirmemesine neden olur. Örneğin, denizden karaya doğru esen rüzgarlar (denizel rüzgarlar), havayı nemlendirir ve yağış getirirken, karadan denize doğru esen rüzgarlar (karasal rüzgarlar), havayı kurutur ve yağış getirmezler.

Bulutların yükseklikleri ise atmosferin hangi katmanında olduklarını gösterir. Atmosferin en alt katmanı olan troposferde bulunan bulutlar (stratus, kümülüs, kümülonimbus), hava olaylarına en çok etki eden bulutlardır. Troposferdeki sıcaklık değişimleri, hava akımlarının oluşmasına ve yağışların meydana gelmesine neden olur. Atmosferin orta katmanı olan stratosferde bulunan bulutlar (sirüs), genellikle hava olaylarına etki etmezler. Stratosferdeki sıcaklık değişimleri çok azdır ve hava akımları çok yavaştır. Atmosferin üst katmanı olan mezosferde bulunan bulutlar (noctilucent), çok nadir görülürler ve hava olaylarına hiç etki etmezler. Mezosferdeki sıcaklık değişimleri çok fazladır ve hava akımları çok hızlıdır.

Gökyüzüne bakarak hava olaylarını tahmin etmek için bulutların yanı sıra, güneşin doğuşu ve batışı, ayın evreleri, yıldızların konumları, gökkuşağı, halo, çiy, kırağı gibi gözlemler de yapılıyordu. Bu gözlemler, atmosferdeki nem, toz, ışık gibi faktörlere bağlı olarak değişen optik olaylardır. Bu olaylar, hava olaylarının oluşmasına neden olan veya sonucunda ortaya çıkan belirtilerdir. Örneğin, güneşin doğuşunda veya batışında kızıl renkli bir gökyüzü görülmesi, havanın güzel olacağını gösterirken, sarı veya yeşil renkli bir gökyüzü görülmesi, fırtına veya yağmur olacağını gösterir. Ayın evreleri, gelgit olaylarını etkiler. Yıldızların konumları, mevsimleri belirtir. Gökkuşağı, yağmurun bittiğini veya başlayacağını gösterir. Halo, buz kristallerinin atmosferde bulunduğunu ve soğuk havanın geldiğini gösterir. Çiy ve kırağı ise havanın nemli ve soğuk olduğunu gösterir.

Gökyüzüne bakarak hava olaylarını tahmin etmek için kullanılan bu yöntemler, bilimsel verilere dayanmaz ve kesin sonuçlar vermez. Bu yöntemler, sadece olasılıkları belirtir ve bazen yanlış tahminlere neden olabilir. Bu nedenle, günümüzde hava olaylarını tahmin etmek için meteoroloji bilimi kullanılır. Meteoroloji bilimi, atmosferdeki sıcaklık, basınç, nem, rüzgar gibi değişkenleri ölçen cihazlar ve uydu görüntüleri kullanarak hava olaylarını matematiksel modellerle analiz eder ve daha doğru tahminler yapar.