Question

Müzikte “makam” ne demektir? Araştıralım.

Answer 1

Müzikte "makam," özellikle Türk müziği, Arap müziği ve Fars müziği gibi geleneksel müzik sistemlerinde önemli bir kavramdır. Batı müziğindeki "ton" veya "dizi" kavramına benzer, ancak onlardan farklı ve daha karmaşık bir yapıya sahiptir. Makamı anlamak için birkaç temel noktaya bakmak gerekir:

1. Temel Tanım:

Makam, belirli kurallar çerçevesinde kullanılan ses dizilerinin (gam) ve bu dizilerin melodik gelişimlerinin (seyir) bütünüdür. Yani bir makam, sadece belirli notalardan oluşan bir dizi değil, aynı zamanda bu notaların belirli bir melodi içinde nasıl kullanıldığını da ifade eder.

2. Dizi (Gam):

Her makamın kendine özgü bir dizi yapısı vardır. Bu diziler, belirli aralıklarla sıralanmış notalardan oluşur. Türk müziğinde, bir oktav içindeki aralıklar "koma" adı verilen daha küçük birimlerle ölçülür. Bir tam ses aralığı 9 komaya eşittir. Makam dizileri genellikle 8 sesten oluşur ve toplamda 53 komayı içerir.

3. Seyir (Melodik Gelişim):

Makamı asıl belirleyen şey dizisi kadar "seyir"idir. Seyir, makamın melodik yapısını, notaların hangi sırayla ve hangi vurgularla kullanıldığını ifade eder. Her makamın kendine özgü bir seyir özelliği vardır. Örneğin, bazı makamlar tiz seslerden başlar ve pes seslere doğru inerken, bazıları pes seslerden başlar ve tiz seslere doğru çıkar. Bazı makamlarda belirli notalar daha fazla vurgulanır veya belirli melodik kalıplar tekrarlanır.

4. Çatı Sesleri:

Her makamın, melodinin ana hatlarını oluşturan ve makama karakteristik özelliklerini veren belirli "çatı sesleri" vardır. Bu sesler genellikle durak, güçlü ve asma karar gibi isimlerle anılır.

• Durak: Makamın en önemli sesidir ve genellikle melodinin başladığı ve bittiği sestir.
• Güçlü: Duraktan sonra makamın en önemli sesidir ve melodi içinde sıkça kullanılır.
• Asma Karar: Melodinin geçici olarak durakladığı, ancak tam bir bitiş hissi vermediği seslerdir.

5. Makamın Duygusal İfadesi:

Her makamın kendine özgü bir duygusal ifadesi vardır. Bazı makamlar neşe ve coşku ifade ederken, bazıları hüzün ve melankoli ifade eder. Bu duygusal ifadeler, makamın dizisi, seyri ve çatı seslerinin kullanımıyla oluşturulur.

6. Makam Çeşitliliği:

Türk müziğinde yüzlerce farklı makam vardır. Ancak bunların birçoğu günümüzde yaygın olarak kullanılmamaktadır. En çok kullanılan makamlar arasında Rast, Uşşak, Hüseyni, Hicaz, Nihavend, Kürdi ve Segah sayılabilir.

Özetle, makam:

• Belirli bir ses dizisine (gam) sahip olan,
• Kendine özgü bir melodik gelişim (seyir) izleyen,
• Belirli çatı seslerine sahip olan,
• Ve belirli bir duygusal ifadeye sahip olan,
• Geleneksel Türk müziği, Arap müziği ve Fars müziği gibi müzik sistemlerinde kullanılan bir müzikal yapıdır.

Makam, Batı müziğindeki "ton" veya "dizi" kavramından daha karmaşık ve detaylı bir sistemdir. Bir makamı anlamak için sadece notalarını değil, aynı zamanda melodik yapısını, çatı seslerini ve duygusal ifadesini de anlamak gerekir. Bu nedenle, makam öğrenmek ve uygulamak, derin bir müzik bilgisi ve tecrübesi gerektirir.