Anadolu’da kurulan ilk Türk beylikleri, Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasında önemli rol oynamışlardır. Bu beyliklerden bazıları şunlardır:
-
Saltukoğulları: Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliği olan Saltukoğulları Ebu Kasım tarafından kurulmuş, 1200’lü yıllarda Süleyman Şah tarafından yıkılmıştır. Başkenti Erzurum olan Saltuklular, Tepsi Minare ve Mama Hatun Kervansarayı gibi mimari eserler bırakmışlardır.
-
Mengücekoğulları: İsmini kurucusu olan Mengücek Gazi’den alan Mengücekoğullarına 1. Alaeddin Keykubat, 1228 yılında son vermiştir. Merkezi Erzincan olan Mengücekliler, Divriği Ulu Cami ve Şifahanesi gibi hat sanatının nadide örneklerini ortaya koymuşlardır.
-
Danişmendliler: Gazi Ahmet Bey tarafından kurulan Danişmendliler, Haçlı ordularının saldırısına karşı tüm gücüyle direnmiş ayrıca Anadolu’daki ilk medrese olan Yağı Basan Medresesi’ni açmışlardır. İlk kez para bastan beylik olması ile de bilinir. Danişmendliler’e 2. Kılıçarslan son vermiştir.
-
Artukoğulları: İsmini kurucularının babasından alan Artukoğulları, Artuk Bey’in oğulları tarafından kurulmuş ve kısa zamanda o kadar gelişmiştir ki 3 kola ayrılmışlardır. Bunlar; Hasankeyf kolu, Mardin kolu ve Harput koludur. Türk tarihinde birçok köprü yapmalarıyla bilinirler. Bu köprüler Güneydoğu Anadolu Bölgesi toprakları içerisindedir. Köprülerden bazıları; Deve geçidi, Haburman, Amarçay ve Hasankeyf’tir.
Bu beylikler dışında Anadolu’da Çaka Beyliği, Ahlatşahlar, Eşrefoğulları, Karamanoğulları gibi daha birçok Türk beyliği kurulmuştur.