10. Sınıf Felsefe Ders Kitabı Sayfa 147 Cevapları - Bilim ve Kültür Yayınları

Question

Aşağıdaki metni, felsefenin varlık, bilgi ve değer alanlarıyla bağlantılı olarak yorumlayınız.

Gayriahlaki Eylemlerden İyilik Yaratmak

“(...) Nazilerin II. Dünya Savaşı’nda işlediği korkunç suçların ertesinde Alman bilimi eleştirel bir incelemeye tabi tutulmuş; destekleyen, katkıda bulunan ve katılımcı bir güç olarak bu eylemlerden sorumlu tutulmuştur. Almanya ve Almanya’nın işgal ettiği topraklarda yaşayan Yahudiler, Çingeneler, zihinsel yetersizliği bulunanlar ve diğer azınlıklar etik olmayan deneylere katılmaya zorlanmıştı; bu deneyler Robert J. Lifton’ın Nazi Doktorlar ve Robert Proctor’ın Irk Hijyeni: Nazi Dönemi’nde Tıp gibi kitaplarında incelenmiştir. Savaş sonrası bilim camiasının bazı mensupları, Nazi rejimiyle iş birliği yapmış olan Alman bilim insanlarının yayımladığı çalışmaların bilim literatüründe asla kullanılmaması veya alıntılanmaması gerektiği kanısındaydı. Etik olmayan deneylerde elde edilmiş verilere güvenilemeyeceği; Nazilerin savaş suçlarına katılmış bilim insanlarının yayımlanmış çalışmalarının bilim külliyatına dâhil edilerek ödüllendirilmemesi gerektiği savunuluyordu. Bunun yanı sıra çalışmaları asla alıntılanmayacak ya da tekrarlanmayacak, dolayısıyla güvenilir sayılmayacaktı. Peki ya etik olmayan bu deneylerin bazılarında, başka hiç kimsenin elinde olmayan, hayat kurtarabilecek benzersiz veriler elde edilmişse? Gayriahlaki bilimden yarar sağlamak etik midir? Stephen Post şöyle yazmıştı: ”Nazilerin insanlar üzerinde yaptığı deneyler, dudak uçuklatacak derecede etik dışı olduğundan, ilk bakışta mantıken, bu deneylerde varılan sonuçları kullanmak etik dışıdır. Post, bilimin, etiğin etrafına çitler ördüğü en büyük kötülük ile medeniyet arasına bir sınır çekmesi gerektiği kanısındadır. Nazi bilimi meselesi, kötücül eylemlerin ortaya çıkarabilecekleri herhangi bir yarar için kullanılıp kullanılamayacağı sorusunu değerlendirirken başvurulabilecek uç bir örnek olabilir. Kök hücreler ve embriyo tahribatıyla ilgili tartışmada, bazı bilim insanları uç vakalarla benzerlikler kurmaya başlamıştır. Canlı insan embriyolarının, tam olarak bireyler kadar olmasa bile, belli bir etik statüsü varsa, tahrip edilmeleri ortak fayda adına haklı görülebilir mi? İnsan, bazılarının geçmişte işlenmiş gayriahlaki bir suç olduğuna inandığı şeyin sonuçlarından, o eylemin suç ortağı olmaksızın yarar sağlayabilir mi? (...)”

Answer 1

Bu metni, felsefenin varlık, bilgi ve değer alanlarıyla bağlantılı olarak şöyle yorumlayabiliriz:

• Varlık alanı, var olan şeylerin ne olduğu, nasıl var oldukları ve aralarındaki ilişkileri soruşturan felsefenin bir dalıdır. Bu metinde, varlık alanıyla ilgili olarak, insanın, doğanın ve bilimin varoluş biçimleri ve aralarındaki etkileşimler üzerinde durulmaktadır. İnsan, hem doğanın bir parçası hem de onu araştıran, anlamaya çalışan ve değiştiren bir varlıktır. Doğa, hem insanın yaşam kaynağı hem de insanın müdahalesine maruz kalan bir varlıktır. Bilim, hem insanın doğayı tanıma ve yararlanma aracı hem de insanın doğaya zarar verme ve onu sömürme aracıdır. Bu bağlamda, varlık alanı, insanın doğa ve bilim karşısındaki konumunu, sorumluluğunu ve sınırlarını belirlemeye çalışır.
• Bilgi alanı, bilginin ne olduğu, nasıl elde edildiği, ne kadar güvenilir olduğu ve sınırları neler olduğu soruşturan felsefenin bir dalıdır. Bu metinde, bilgi alanıyla ilgili olarak, bilginin kaynakları, yöntemleri, doğruluğu ve etiği üzerinde durulmaktadır. Bilginin kaynakları, hem doğal hem de yapay olabilir. Doğal kaynaklar, doğadan gelen veriler, gözlemler, deneyimler ve sezgilerdir. Yapay kaynaklar, insanın doğaya müdahale ederek elde ettiği veriler, deneyler, hipotezler ve teorilerdir. Bilginin yöntemleri, hem bilimsel hem de felsefi olabilir. Bilimsel yöntemler, doğayı sistematik, objektif ve kanıta dayalı bir şekilde inceleyen, ölçen, test eden ve açıklayan yöntemlerdir. Felsefi yöntemler, doğayı mantıksal, eleştirel ve yorumlayıcı bir şekilde sorgulayan, analiz eden, değerlendiren ve yargılayan yöntemlerdir. Bilginin doğruluğu, hem gerçeklik hem de geçerlilik ile ilgilidir. Gerçeklik, bilginin doğaya uygun, tutarlı ve ispatlanabilir olmasıdır. Geçerlilik, bilginin mantığa uygun, tutarlı ve çelişkisiz olmasıdır. Bilginin etiği, hem ahlaki hem de politik ile ilgilidir. Ahlaki, bilginin elde edilmesi ve kullanılmasının insan ve doğa haklarına, değerlerine ve yararına uygun olmasıdır. Politik, bilginin elde edilmesi ve kullanılmasının insan ve doğa arasındaki güç ilişkilerine, çıkarlarına ve sorumluluklarına uygun olmasıdır. Bu bağlamda, bilgi alanı, bilginin kaynaklarını, yöntemlerini, doğruluğunu ve etiğini sınar, eleştirir ve geliştirir.
• Değer alanı, değerlerin ne olduğu, nasıl belirlendiği, neye dayandığı ve nasıl uygulandığı soruşturan felsefenin bir dalıdır. Bu metinde, değer alanıyla ilgili olarak, değerlerin kaynakları, ölçütleri, amaçları ve sonuçları üzerinde durulmaktadır. Değerlerin kaynakları, hem bireysel hem de toplumsal olabilir. Bireysel kaynaklar, insanın kendi duygu, düşünce, inanç ve tercihleridir. Toplumsal kaynaklar, insanın ait olduğu kültür, gelenek, din ve ideolojidir. Değerlerin ölçütleri, hem normatif hem de kritik olabilir. Normatif ölçütler, değerlerin ne olması gerektiğini, nasıl belirlenmesi gerektiğini ve nasıl uygulanması gerektiğini belirleyen kurallar, ilkeler ve standartlardır. Kritik ölçütler, değerlerin ne olduğunu, nasıl belirlendiğini ve nasıl uygulandığını sorgulayan, karşılaştıran ve değerlendiren kriterler, argümanlar ve yorumlardır. Değerlerin amaçları, hem bireysel hem de toplumsal olabilir. Bireysel amaçlar, insanın kendi mutluluğu, özgürlüğü, gelişimi ve anlamıdır. Toplumsal amaçlar, insanın ait olduğu toplumun refahı, adaleti, barışı ve uyumudur. Değerlerin sonuçları, hem bireysel hem de toplumsal olabilir. Bireysel sonuçlar, insanın kendi davranışlarından, seçimlerinden ve sorumluluklarından kaynaklanan yararlar, zararlar, ödüller ve cezalardır. Toplumsal sonuçlar, insanın ait olduğu toplumun davranışlarından, seçimlerinden ve sorumluluklarından kaynaklanan yararlar, zararlar, ödüller ve cezalardır. Bu bağlamda, değer alanı, değerlerin kaynaklarını, ölçütlerini, amaçlarını ve sonuçlarını belirler, tartışır ve yargılar.