Question

Edebiyat alanında denemenin ne olduğunu araştırınız. Daha sonra felsefi bir denemenin diğer deneme türlerinden farklı olup olmadığını tartışınız.

Answer 1

Edebiyat alanında deneme, yazarın herhangi bir konuda duygu, düşünce, görüş ve izlenimlerini samimi bir üslupla aktardığı yazı türüdür. Deneme yazıları, genellikle belirli bir konuyu ele alırken yazarın kendi bakış açısını ve tarzını yansıtır. Deneme yazıları, kişisel bir hikayeden, güncel bir olayın analizine veya bir düşünce deneyiminden her türlü konuyu ele alabilir.

Felsefi deneme ise, deneme türünün bir alt türü olarak kabul edilebilir. Felsefi deneme, yazarın felsefi bir sorun, tez veya kavram üzerine görüşlerini kısa, özgün ve akıcı bir şekilde anlattığı yazı türüdür. Felsefi deneme, diğer deneme türlerinden farklı olarak, sorgulayıcı, tutarlı ve sistemli bir yol izler. İleri sürülen görüşler temellendirilir ve mantıksal olarak ikna edicidir. Felsefi denemede kavramlara bilinen anlamlarının dışında yeni anlamlar da yüklenebilir ama bu anlamlar yazı içinde açıklanmalıdır.

Felsefi denemenin diğer deneme türlerinden farklı olup olmadığını tartışmak için, şu noktaları göz önünde bulundurabiliriz:

• Felsefi deneme, diğer deneme türlerine göre daha derin ve zorlu bir düşünme süreci gerektirir. Felsefi deneme yazarı, ele aldığı konuyu felsefi bir bakış açısıyla analiz eder, felsefi kavramlar, argümanlar, örnekler, karşı görüşler ve eleştiriler kullanır. Felsefi deneme yazarı, sadece kendi duygu ve düşüncelerini değil, aynı zamanda felsefi bir bilgi ve beceri de ortaya koyar.
• Felsefi deneme, diğer deneme türlerine göre daha iddialı ve ikna edici olmaya çalışır. Felsefi deneme yazarı, ileri sürdüğü görüşü kanıtlamak zorundadır. Felsefi deneme yazarı, okuyucusunu kendisi gibi düşündürme veya en azından düşünmeye sevk etme kaygısı taşır. Felsefi deneme yazarı, kendi düşüncesini, akılsal bilginin ışığında, sürekli olarak test eder, doğrular, yanlışlar, eksikler, fazlalar belirler.
• Felsefi deneme, diğer deneme türlerine göre daha özgün ve yaratıcı olmaya çalışır. Felsefi deneme yazarı, ele aldığı konuyu yeni bir perspektiften sunar, bilinenin ötesine geçer, bilinmeyeni araştırır, gizi çözer, en yüksek iyiyi bulmaya çalışır. Felsefi deneme yazarı, kendi düşüncesini, başkalarının düşüncelerinden ayrıştırır, alıntı ve kaynak gösterimi yapar, felsefi bir bakış açısı sergiler.

Bu noktalar, felsefi denemenin diğer deneme türlerinden farklı olduğunu göstermektedir. Felsefi deneme, deneme türünün özelliklerini taşımasının yanında, felsefi bir nitelik de kazanmaktadır. Felsefi deneme, hem edebi hem de felsefi bir yazı türü olarak değerlendirilebilir.