Question

Cezeri kimdir? Cezeri’nin bilim dünyasına yaptığı katkılar nelerdir?

Answer 1

Cezeri, 12. yüzyılda yaşamış bir Türk bilim insanı, mühendis, matematikçi ve astronomdur.

Cezeri’nin bilim dünyasına yaptığı katkılar çok sayıdadır. Cezeri, özellikle mekanik, hidrolik, optik ve geometri alanlarında pek çok buluş ve eser ortaya koymuştur. Cezeri’nin bilim dünyasına yaptığı katkılardan bazıları şunlardır:

• Kitâb-ül Hiyel: Cezeri’nin en ünlü eseri olan Kitâb-ül Hiyel, 50 adet mekanik aletin tasarımını, yapımını ve işleyişini anlatan bir kitaptır. Bu aletler arasında su saati, kum saati, otomatik kapı, robot kuş, robot müzisyenler gibi ilginç ve karmaşık cihazlar bulunmaktadır. Cezeri, bu aletleri yaparken hidrolik güç, dişli sistemleri, pistonlar, valfler gibi mekanik unsurları kullanmıştır. Bu aletler, hem eğlence hem de pratik amaçlı olarak tasarlanmıştır.
• El-Câmi’ Beyn’el-İlm ve’l-Amel’el-Nâfi’ Fî Sınâ’at’el-Hiyel: Cezeri’nin diğer bir önemli eseri olan El-Câmi’ Beyn’el-İlm ve’l-Amel’el-Nâfi’ Fî Sınâ’at’el-Hiyel, 60 adet mekanik aletin tasarımını, yapımını ve işleyişini anlatan bir kitaptır. Bu aletler arasında su saatleri, su pompaları, su asansörleri, su fışkırtmaları gibi suyla çalışan cihazlar bulunmaktadır. Cezeri, bu aletleri yaparken hidrostatik, hidrodinamik ve hidrolik prensiplerini kullanmıştır. Bu aletler, hem süs hem de fayda amaçlı olarak tasarlanmıştır. 
• Astronomi çalışmaları: Cezeri’nin astronomi alanında da önemli çalışmaları vardır. Cezeri, gözlemevleri kurmuş, gök cisimlerinin hareketlerini incelemiş, güneş tutulması ve ay tutulması gibi olayları hesaplamıştır. Ayrıca Cezeri’nin bir güneş saati ve bir astrolab tasarladığı da bilinmektedir. 
• Matematik çalışmaları: Cezeri’nin matematik alanında da bazı çalışmaları vardır. Cezeri, geometri problemlerini çözmek için cebir yöntemlerini kullanmıştır. Ayrıca trigonometri ile ilgili bazı formüller geliştirmiş ve açı ölçümü için araçlar tasarlamıştır.

Cezeri’nin mekanik olarak diğer eserleri de şunlardır:

• Otomatik Çalışan Su Makinesi
• Fil Saati
• Kandil Saati
• Saz Çalan Robot
• Masa Makinesi
• Abdest Otomatı
• Pompa Otomatı
• Mey Dolum Otomatı

İlk robotu icat edip çalıştırdığı kabul edilen Cezeri’nin Leonardo da Vinci’ye ilham kaynağı olduğu düşünülür.