Ziya Osman Saba’nın aşağıdaki şiirini bu ifadeler yönünden inceleyip bu şiirde saf şiir anlayışının hangi özelliklerinin görüldüğünü belirleyiniz.

Question

Daha evvel has şiirin vasıfları arasında zikrettiğimiz Yahya Kemal’in şiiri halis olmayan unsurlardan kurtarma“ ve Ahmet Haşim’in “şiirde mana” bahsinde söylediklerini Tanrıpınar’ın ifadelerinde buluruz:

“Hakiki şiirin, asıl sanat eserinin kendi varlığından başka bir hedefi yoktur. Kendisinde başlar, kendisin­de biter. Bütün asaleti de buradan gelir. Ondan beklenebilecek yegâne şey, bizde bediî alâka dediğimiz ve hayatımızın maddî taraflarıyla gündelik endişeleriyle münasebettar olmayan saf bir alaka uyandırmasıdır.

Orhan OKAY, Edebiyat ve Edebî Eser Üzerine

1. Ziya Osman Saba’nın aşağıdaki şiirini bu ifadeler yönünden inceleyip bu şiirde saf şiir anlayışının hangi özelliklerinin görüldüğünü belirleyiniz.

 

SEBİL VE GÜVERCİNLER

Çözülen bir demetten indiler birer birer,

Bırak, yorgun başları bu taşlarda uyusun.

Tutuşmuş ruhlarına bir damla gözyaşı sun.

Bir sebile döküldü bembeyaz güvercinler...

Nihayetsiz çöllerin üstünden hep beraber

Geçerken bulmadılar ne bir ot ne bir yosun.

Ürkmeden su içsinler yavaşça, susun, susun.

Bir sebile döküldü bembeyaz güvercinler...

En son şarkılarını dağıtarak rüzgâra,

Beyaz boyunlarını uzattılar taslara...

Bir damla suya hasret gideceklermiş meğer.

Şimdi bomboş sebilden selviler bir şey sorar,

Hatırlatır uzayan dem çekişleri, rüzgâr

Mermer basamaklarda uçuşur beyaz tüyler

Ziya Osman SABA,

Answer 1

Orhan Okay'ın belirttiği gibi, saf şiirin temel amacı, okurda bediî bir alaka uyandırmak ve şiirin kendi varlığıyla yetinmesidir. Ziya Osman Saba'nın "Sebil ve Güvercinler" şiiri, bu anlayışın belirgin özelliklerini taşımaktadır.

Şiirde Görülen Saf Şiir Özellikleri:

1. Sade ve Akıcı Dil: Saba, şiirinde günlük hayattan alınmış basit ve herkesin anlayabileceği bir dil kullanır. Süslü ve karmaşık kelimelerden kaçınarak, okurun dikkatini şiirin duygusuna ve imgesine yöneltir. "Çözülen bir demetten indiler birer birer", "Bırak, yorgun başları bu taşlarda uyusun" gibi dizelerdeki sadelik, şiirin okunurluğunu artırır.
2. İmge Zenginliği: Şiirde kullanılan imgeler, okurun hayal dünyasını zenginleştirir. "Çözülen bir demetten indiler birer birer" imgesi, güvercinlerin yorgunluğunu ve dinlenme ihtiyacını vurgular. "Nihayetsiz çöllerin üstünden hep beraber geçerken bulmadılar ne bir ot ne bir yosun" imgesi ise güvercinlerin uzun ve zorlu bir yolculuk yaptıklarını ve sonunda bir su kaynağına ulaştıklarını gösterir.
3. Duygusallık: Şiir, okurda derin bir duygusal etki bırakır. Güvercinlerin yorgunluğu, susuzluğu ve dinlenme ihtiyacı, okurun da benzer duyguları deneyimlemesine neden olur. Özellikle "Tutuşmuş ruhlarına bir damla gözyaşı sun" dizesi, güvercinlerin iç dünyasına dair derin bir empati kurmamızı sağlar.
4. Müzikallik: Şiirin ritmi ve uyumu, okurun kulağına hoş gelir. Hece ölçüsüyle yazılmış olan şiir, okunurken bir müzik parçası gibi hissedilmesini sağlar. Kelimelerin birbirleriyle uyumu ve dizelerin akıcılığı, şiirin müzikal yapısını güçlendirir.
5. Doğa ve İnsan İlişkisi: Şiirde doğa, insanın iç dünyasıyla iç içe geçmiştir. Güvercinler, insanın yorgunluk, susuzluk ve dinlenme gibi temel ihtiyaçlarını temsil eder. Sebil ise hem fiziksel bir su kaynağı hem de ruhsal bir dinlenme yeri olarak karşımıza çıkar.
6. Evrensellik: Şiir, belirli bir zaman ve mekâna bağlı olmadan, evrensel bir anlam taşır. Güvercinlerin yorgunluğu ve su arayışı, her insanın hayatında karşılaşabileceği durumları temsil eder.

Sonuç

Ziya Osman Saba'nın "Sebil ve Güvercinler" şiiri, saf şiir anlayışının temel özelliklerini taşıyan başarılı bir örnektir. Şiirde kullanılan sade dil, zengin imge dünyası, duygusal yoğunluk ve müzikal yapı, okura unutulmaz bir okuma deneyimi sunar. Saba, bu şiirinde, doğa ve insan arasındaki ilişkiyi, yaşamın temel ihtiyaçlarını ve varoluşsal soruları incelikli bir şekilde ele almıştır.

Özetle, şiir, Orhan Okay'ın belirttiği "bediî alaka"yı uyandırmakta ve okuru şiirin kendi dünyasına çekmektedir. Şiirin konusu basit olsa da, kullanılan imgeler ve dil sayesinde derin anlamlar taşımaktadır.