Question

Ünsüz türemesi nedir?

Answer 1

Ünsüz türemesi, bir sözcüğe ek getirildiğinde veya başka bir sözcükle birleştiğinde sessiz bir harfin ortaya çıkması durumunu ifade eder. Bu ses olayı genellikle Arapça kökenli sözcüklerde görülür. Aynı zamanda bu ses olayına ünsüz ikizleşmesi de denir.

Örnekler:

1. Türkçe kelimelerde, kökte aynı ünsüz yan yana bulunmaz. Ancak bazı Arapça asıllı kelimeler, çift ünsüz barındıran (örneğin “afv,” “redd,” “hiss,” “zann,” “hall,” “şıkk”) ve Türkçede tek ünsüzle kullanılan kelimelere ünlüyle başlayan ek veya yardımcı fiil getirildiğinde asıllarındaki ikinci sessiz ortaya çıkar. Buna ünsüz türemesi denir. Örnekler:

   • hiss > hissetmek
   • zannı redd > reddetmek
   • afv > affetmek

2. Türkçede iki ünlü yan yana bulunmaz kuralına uymayan bazı Arapça kelimelerde de ünsüz türemesi görülür:

   • fiat > fiyat
   • faide > fayda
   • zaif > zayıf

Bu ses olayı, dilin yapısını zenginleştiren ve sözcüklerin evrimini gösteren önemli bir özelliktir.

Ünsüz Türemesine Örnekler 

➥ Af + etmek → affetmek

➥ Cet –i → ceddi

➥ Had –i → haddi

➥ Hak –ı → hakkı

➥ Hal + etmek → halletmek

➥ Hal + olmak → hallolmak

➥ His + etmek → hissetmek

➥ His –i → hissi

➥ Rab –i → Rabbi

➥ Ret + etmek → reddetmek

➥ Ret –i → reddi

➥ Sır –ı → sırrı

➥ Şer –i → şerri

➥ Şer –i → şerri

➥ Şık –ı → şıkkı

➥ Tıp –ı → tıbbı

➥ Zam –ı → zammı

➥ Zan + etmek → zannetmek

➥ Zan –ı → zannı

➥ Zem + etmek → zemmetmek